Procedura „Niebieskie Karty” została wprowadzona w życie w 2010 roku na mocy ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie1. Rozporządzenie Rady Ministrów, szczegółowo opisujące przebieg procedury oraz wzory formularzy „Niebieskie Karty”, pojawiło się dopiero jesienią 2011 roku, a realnie procedura zaczęła być stosowana w 2012 roku.
Celem realizacji procedury jest dobro i bezpieczeństwo osób doznających przemocy w rodzinie, ale także skuteczna współpraca przedstawicieli różnych instytucji, które są zobowiązane do reagowania w przypadku wystąpienia przemocy domowej.
Obecne rozwiązanie pozwala na to, aby raz ujawniony/zgłoszony fakt występowania przemocy w rodzinie uruchomił interdyscyplinarną pomoc. W praktyce oznacza to, że osoba pokrzywdzona nie
musi samodzielnie zgłaszać się do różnych instytucji celem uzyskania pomocy. To przedstawiciele instytucji zwrócą się do niej z ofertą pomocy. Wspólnie uzgodniony plan działania będzie zawierał także propozycje oddziaływań wobec osoby stosującej przemoc, bo od zmiany zachowania tej osoby zależy bezpieczeństwo i dobro osoby/osób doznających przemocy.
Procedurę rozpoczyna ta służba/osoba, która pierwsza powzięła informację o podejrzeniu zaistnienia przemocy w rodzinie. Może to być:
– funkcjonariusz policji w trakcie interwencji domowej lub na dyżurze w komisariacie/komendzie policji, do którego zgłasza się osoba pokrzywdzona lub osoba chcąca złożyć zawiadomienie o przestępstwie znęcania się w rodzinie,
– pracownik socjalny w trakcie wizyty w środowisku lub w trakcie pracy w jednostce pomocy społecznej (ośrodek pomocy społecznej, dom pomocy społecznej, powiatowe centrum pomocy rodzinie itd.),
– pracownik oświaty, do którego dotrze informacja o krzywdzeniu dziecka lub sam poweźmie takie podejrzenie (ślady przemocy na ciele dziecka) – w przedszkolu, szkole, świetlicy, klubie sportowym, ośrodku wychowawczym itd.,
– pracownik ochrony zdrowia – osoby wykonujące zawód lekarza, pielęgniarki czy położnej, ratownika medycznego, ale także inne osoby zatrudnione w placówce świadczące usługi zdrowotne (rehabilitant, fizjoterapeuta, psycholog itd.),
– członek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych – w czasie czynności prowadzonych w ramach procedury zobowiązania do podjęcia leczenia odwykowego
Procedurę rozpoczyna się od wypełnienia formularza „NIEBIESKA KARTA – A”, który zawiera dane „osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą” i „osoby, co do której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc”. Potocznie mówimy o nich „ofiara” i „sprawca”, choć ustawodawca chciał podkreślić, że na tym etapie procedury nic nie jest przesądzone, a informacje podawane w formularzu będą weryfikowane podczas realizacji procedury.
Oryginał Karty A zostanie w ciągu 7 dni przekazany do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie (ZI) na terenie gminy, w której mieszka osoba doznająca przemocy. Przewodniczący zespołu w ciągu 3 dni przekaże informacje o fakcie wpłynięcia Karty A pozostałym członkom zespołu, powoła grupę roboczą (GR), która zajmie się tą konkretną sprawą lub zobowiąże przedstawicieli innych instytucji do monitoringu sytuacji w tej rodzinie.
Najważniejszym celem procedury jest zapewnienie bezpieczeństwa osobie krzywdzonej. Dlatego przedstawiciele instytucji uczestniczących w procedurze w pierwszej kolejności powinni ocenić zagrożenie wystąpienia kolejnych aktów przemocy. Pomocne w tym mogą być kwestionariusze szacowania zagrożenia życia i zdrowia w przypadkach przemocy w rodzinie. W uzasadnionych przypadkach zostaną podjęte kroki prawne, służące odizolowaniu sprawcy przemocy od ofiar – nakaz opuszczenia wspólnego mieszkania, zakaz zbliżania się i kontaktowania z pokrzywdzonymi, dozór policji czy wreszcie tymczasowe aresztowanie. O zastosowaniu tych środków zdecyduje prokurator bądź sędzia na wniosek osoby pokrzywdzonej lub służb uczestniczących w procedurze „Niebieskie Karty”. W bardzo trudnych sytuacjach wskazane może być także zaproponowanie osobie pokrzywdzonej bezpiecznego miejsca schronienia w placówkach do tego przeznaczonych. W większości przypadków osoby doznające przemocy podejmują decyzję o pozostaniu w dotychczasowym miejscu zamieszkania, a w planie pomocy znajdują się takie elementy, jak:
– wsparcie psychologiczne i terapeutyczne (indywidualne konsultacje z psychologiem lub udział w grupach o charakterze terapeutycznym),
– pomoc i porady prawne (kwestia wszczęcia procedury karnej zmierzającej do ukarania sprawcy, kwestia sprawowania pieczy nad dziećmi, zaspokajania potrzeb rodziny, alimentów, zobowiązania do udziału w terapii uzależnienia czy obowiązku udziału w programie korekcyjno-edukacyjnym dla sprawców przemocy),
– wsparcie socjalne i materialne,
– wsparcie w sferze kompetencji wychowawczych i rodzicielskich,
– zadbanie o stan zdrowia członków rodziny,
– edukacja w zakresie swoich praw,
– aktywizacja zawodowa i wsparcie niezależności finansowej.
Najważniejszym elementem procedury jest uświadomienie osobie pokrzywdzonej kilku faktów:
1. Za przemoc odpowiada osoba ją stosująca, ofiara nie ponosi winy.
2. Nikt nie ma prawa krzywdzić innych, niezależnie od powodów, które go do tego skłoniły.
3. Prawo chroni każdego, także w jego domu.
4. Osoby doznające przemocy we własnym domu nie są same – wiele osób i instytucji może i chce zaangażować się w ich ochronę.
5. Osoby dorosłe odpowiadają za bezpieczeństwo dzieci i innych osób zależnych (chorych, niepełnosprawnych), nawet jeśli same ich nie krzywdzą.
Źródło: https://www.parpa.pl/phocadownloadpap/Przeciwdzialanie/Procedura%20Niebieskie%20karty%20-%20podstawowe%20informacje%20-%20broszura.pdf